زورگویی در محل کار اشکال مختلفی دارد. اما زورگویی یا قلدری (Bullying) به هر رفتاری گفته می‌شود که ناخوشایند، توهین‌آمیز و البته ناخواسته و قابل اعتراض باشد. این زورگویی‌ها می‌تواند فیزیکی، روانی یا کلامی باشد.
زورگویی در محیط کار ممکن است در فضای مجازی و اینترنت رخ دهد، اما بهطور معمول مربوط به محیط کار فیزیکی است. این قلدری‌ها به به روش‌های خاصی بروز می‌کنند. به همین دلیل امکان انجام اقداماتی برای محافظت از خود یا شکایت به مدیران وجود دارد. مقابله با مزاحمت در محل کار یک هنر است که هر فردی باید آن را یاد بگیرد.
منظور از زورگویی در محیط کار چیست؟
قلدری در محل کار یا همان زورگویی زمانی رخ می‌دهد که یک فرد یا گروهی از افراد نسبت به یک کارمند یا گروهی از کارکنان در محل کار غیرمنطقی رفتار کنند. البته زورگویی در محل کار باید بیش از یک بار اتفاق بیفتد و برای سلامت و ایمنی کارمند خطر ایجاد کند. رفتارهای زیر جزیی از قلدری در محیط کاری محسوب می‌شوند:
- رفتارهای تهاجمی یا ترسناک؛
- استفاده از کلمات توهین‌آمیز؛
- مسخره یا تحقیر کردن فرد توسط سایر همکاران؛
- حذف کارمند یا تعدادی از کارکنان از برخی فعالیت‌های عمومی؛
- دادن اضافه کار بیش از حد به کارمند؛
- تقاضاهای نامرتبط با وظایف یا مهارت فرد؛
- محدودیت در دسترسی به اطلاعات مورد نیاز کارکنان؛
- و…
قلدری در محل کار می‌تواند تاثیر جدی بر روی سلامت روان و حتی تندرستی افراد داشته باشد و بر توانایی آن‌ها در انجام وظایف‌شان در سازمان تاثیر منفی بگذارد. زورگویی در محیط کار باعث کم شدن انگیزه کارکنان و کاهش بهره‌وری سازمانی می‌شود.
بررسی انواع زورگویی در محل کار
زورگویی در محل کار دارای انواع مختلفی است. مدیران منابع انسانی باید با درک صحیح از انواع قلدری، راهکارهای مناسبی برای مقابله با آن را در نظر بگیرند. برخی از انواع قلدری‌های رایج در محیط کاری عبارت‌اند از:
تهدیدات جایگاه شخصی
در برخی از موارد زورگویی در محل کار، شاهد حملات شخصی هستیم که ارتباط چندانی با شغل فرد در محیط کار ندارد. به‌عنوان مثال پخش شایعات یا کنایه‌های آزاردهنده از مهم‌ترین زورگویی‌هایی است که جایگاه شخصی یک فرد را هدف قرار می‌دهند. تمسخر، توهین یا درگیری‌های رودررو (فیزیکی یا گفتاری) از دیگر زورگویی‌های این سبکی هستند. همچنین قرار دادن عکس‌های اشیا توهین‌آمیز روی میز یا کمد همکاران نیز به نوعی زورگویی و بدرفتاری محسوب می‌شود.
این آزار و اذیت‌ها در نوع شدید خود به برخوردهای فیزیکی، تماس‌های بدنی یا حرکات ناخواسته تبدیل می‌شوند که به منظور ارعاب یا تهدید یک فرد صورت می‌پذیرد.
تحقیر در محل کار
کوچک شمردن وظایف یا نقش افراد در شرکت‌ها، نوعی زورگویی در محل کار محسوب می‌شود. تحقیر یا سرزنش شدن موجب می‌شود تا کارکنان اعتمادبه‌نفس خود را از دست داده و نتوانند وظایف‌شان را به‌درستی انجام دهند. یکی از دلایل اصلی نارضایتی شغلی و ترک محل کار توسط کارکنان، تحقیر شدن توسط دیگر همکاران یا مدیران سازمانی است. تحقیر نقش مهمی در افزایش فرسودگی شغلی دارد.
زورگویی، آزار و اذیت و محیط خصمانه (زورگویی در محیط‌های کاری سمی)
اقدامات جنسیتی (آزار جنسی در محیط کار)، مذهبی، نژادپرستانه یا ملی‌گرایانه توسط کارفرما، مدیر یا سرپرست غیرقانونی است. یک کسب و کار در قبال اقدامات کارکنان یا مدیران خود مسئول است.
آزار و اذیت زمانی غیرقانونی می شود که تحمل آن شرط اشتغال شما باشد و مجبور می‌شوید تا آن را تحمل کنید تا بیکار نشوید. معمولاً ادامه رفتارهای غیرمنطقی، ناراحت کننده، توهین‌آمیز، خصمانه و زورگویانه به آزار و اذیت منتهی می‌شود. برخی از مثال‌ها و علائم هشدار‌دهنده زورگویی در محیط کار که به شرایط خصمانه منتهی می‌شوند عبارت‌اند از:
- ممانعت از دسترسی کارمند به به منابع، تکالیف، پروژه‌ها یا فرصت‌هایی که باید در دسترس دیگران باشد؛
- بازخورد ندادن در مورد عملکرد فرد؛
- پنهان کردن اطلاعاتی که برای انجام کار شما ضروری است؛
- دعوت نکردن از شما یا اطلاع رسانی در مورد یک جلسه ضروری،
- تهدید به اخراج از شغل؛
- نظارت بیش از حد یا مدیریت خرد (Micro Management)؛
- تعیین وظایفی که امکان انجام آن‌ها در مهلت مقرر وجود مدارد یا تعیین اهداف غیرواقعی و غیرممکن؛
- دخالت یا خرابکاری در انجام کار شما؛
- رفتاری متفاوت با شما نسبت به نحوه برخورد با سایر همکاران؛
- انتظارات یا خواسته‌های کاری پیش از حد، غیرممکن و متناقص؛
- رفتارهای ناعادلانه و خشن؛
- انتقاد نامهتبر و بی‌اساس، عیب‌جویی و سرزنش بی‌دلیل؛
- اتهام، تهدید، تحقیر، توبیخ عمومی یا به‌کار بردن الفاظ رکیک؛
این نوع رفتارها باید تکراری و فراگیر باشند تا به سطح یک محیط کاری خصمانه برسند و شامل موضوعاتی نمی‌شوند که گهگداری رخ می‌دهند.
نکته: چیزی که به‌صورت پراکنده اتفاق می‌افتد فقط زورگویی است، اما اگر کارفرما یا سرپرست شما از وضعیت آگاه باشند و کاری برای جلوگیری از آن انجام ندهند، قلدری توسط یک همکار، محیط کاری را تبدیل به فضایی خصمانه می‌کند.
جنگ روانی در محیط کار
تعارض منافع سازمانی یا همان تضاد منافع در محیط‌های کاری باعث می‌شود تا برخی از کارکنان رفتارهای مخرب از خود بروز دهند و جنگ روانی در محیط کار را شروع کنند. جنگ روانی در محیط کاری (Psychological Warfare in the Workplace) با استفاده استراتژیک از تاکتیک‌های روانی و دستکاری امور اداری برای به‌دست آوردن مزیت در اجرای اهداف شخصی یا شغلی اشاره دارد.
جنگ روانی، طیف وسیعی از رفتارها را در بر می‌گیرد. از دستکاری فرایندهای کاری، مغالطه تا بازی‌های ذهنی تا اشکال آشکارتری مانند پرخاشگری و توهین به هدف دستیابی به اهداف، جنگ روانی در محیط کاری را ایجاد می‌کند.
مقابله با بی‌احترامی در محل کار
بی احترامی از انواع زورگویی در محل کار است. بی احترامی در محل کار را می‌توان شامل اقدامات غیرحرفه‌ای، غیردوستانه و آزاردهنده‌ای مانند شایعه‌پراکنی و قلدری دانست که توسط کارکنان یک سازمان انجام می‌شوند، همکاران بی احترام، همکارانی هستند که برای دیگر کارکنان چه در عمل و چه به‌صورت غیرحضوری (پشت سر) احترامی قایل نمی‌شوند.
اذیت شدن در محل کار
اذیت شدن در محل کار بخشی از قلدری و بدرفتاری محسوب می‌شوند که شامل پرخاشگری همکاران، آزار جنسی و سواستفاده می‌شوند. انواع تبعیض جنسیتی، آزار عاطفی یا کلامی، تمسخر، شوخی‌های نامناسب، آزارهای فیزیکی، ممانعت از انجام وظایف، توهین‌های نژادی، تمسخر افراد دارای معلولیت یا گویش‌های خاص و… همگی آزار و اذیت محسوب می‌شوند که جزیی از زروگویی در محل کار هستند.
قوانین مقابله با زورگویی در محل کار
اگر سرپرست یا مدیر، شما را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهد و هم‌زمان او مالک شرکت هم است، می‌توان به سراغ قوانین اداره کار رفت یا با یک وکیل یا مشاور صحبت کرد. بسیاری از رفتارهای زورگویانه با تعاریف محیط کار خصمانه یا تبعیض در محل کار مطابقت دارند. در قانون برای آزار و اذیت‌های اینگونه مجازات‌های مشخصی تعیین شده است.
برای طرح دعوی در مراجع قانونی شما باید خیلی سریع اقدام کنید تا شواهد از بین نروند یا اعتبار خود را از دست ندهند.
نکته: مراجعه به مراکز مشاوره‌ای به حل این مشکلات کمک می‌کند. حتی استفاده از داوران بی‌طرف که به بررسی معضلات بین کارفرما و کارمند می‌پردازند نیز موثر است. اطلاع از حقوق قانونی برای قربانیان زورگویی ضروری است.
بهترین راهکاری مقابله با زورگویی در محل کار
زورگویی یا قلدری از موضوعاتی است که ممکن است در محیط‌های کاری با آن مواجه شوید. آشنایی با تکنیک‌هایی زیر به کارکنان کمک می‌کند تا جلوی زورگویی را بگیرند و قربانی آن نشوند:
با زورگویی در محل کار قاطعانه برخورد کنید
به احتمال زیاد، زورگوها تا زمانی به رفتار خود ادامه می‌دهند که کارشان را بدون تلافی تکرار کنند. اگر شخصیت قاطعی نداشته باشید، سخت است که با این افراد برخورد کنید. اما شما باید برای خود خطوط قرمزی را تصور کنید. فرد زورگو به شکل واضح باید بداند که شما چه رفتاری را تحمل نخواهید کرد و در مقابل واکنش نشان خواهید داد.
نکته: در برخورد با افراد زورگو، از واکنش یا صحبت‌های احساسی خودداری کنید. فرد زورگو به دنبال ناراحت کردن شما است. خودتان شرایط را برای فراهم نکنید. آرام و محکم صحبت کنید، سپس به آرامی از محیط خارج شده و موضوع را خاتمه دهید.
هر بار که فرد زورگو با رویکرد منفی به شما نزدیک می‌شود با آرامش و قاطعیت به او واکنش نشان دهید. اگر رفتار و متوقف نشد و زورگویی‌هایش ادامه داشت، حتماً به سرپرست خود گزارش دهید.
فرد زورگو را درک کنید
این احتمال وجود دارد که زورگویی در محل کار به دلیل شرایطی باشد که شما در ایجاد آن نقشی نداشته‌اید. کمی محتاطانه کاوش کنید تا دلایل فرد زورگو را شناسایی کنید. شاید او مشکل خانوادگی مانند طلاق دارد یا در حال ورشکستگی است یا بحران دیگری را تجربه می‌کند. این مشکلات بیشتر به خود فرد زورگو مرتبط هستند و ارتباطی به اطرافیان او یا شما ندارند.
البته درک داستان پشت هر زورگویی موجب توقف قلدرهای فرد زورگو نمی‌شود، اما با کمی هم‌دردی و درک دلایل رفتار او، تحمل شزایط برای شما آسان‌تر می‌شود تا فرد زورگو بحران را سپری کرده و به شرایط عادی برگردد.
دعوت به آرامش فرد زورگو یک راهکار موثر است. تمرکز طرفین بر روی موضوعات اصلی به جای حواشی کمک زیادی به کاهش زورگویی در محل کار می‌کند.
مستندسازی رفتارهای زورگویی در محل کار
اگر در نهایت زمانی مجبور خواهید شد تا رفتارهای زورگویانه را گزارش دهید و دوست ندارید از سناریوی “او گفت، من گفتم، او گفت” برای انتقال موضوع به مدیر یا بازرس منابع انسانی استفاده کنید، بهتر است از همین حالا اقدامات فرد زورگو را مستند کنید.
اینکه چه چیزی، چه زمانی، در کجا رخ داده است و چه افرادی شاهد ماجرا بوده یا گفتگوها را شنیده یا دیده‌اند، در آینده به کمک شما خواهد آمد. یک دفترچه برای یادداشت زورگویی‌ها داشته باشید تا در آینده با استناد به آن موضوع را با جزئیات کامل به مدیران انتقال دهید.
افراد مشابه را پیدا کنید
معمولا افراد زورگو روی یک نفر متمرکز نمی‌شوند. بنابراین احتمال اینکه با چند نفر دیگر از همکاران نیز بدرفتاری کنند، وجود خواهد داشت. اگر افراد قربانی زورگویی با یکدیگر متحد شده و تجربیات‌شان را با هم به اشتراک بگذارند باعث عقب‌نشینی فرد زورگو و کاهش رفتارهای مخرب او خواهند شد.
به یاد داشته باشید، محل کار فضایی برای کار کردن است. در چنین محیطی بروز حالات شخصیتی مختلف اجتناب‌ناپذیر است. شاید دد موقعیت‌هایی رقابت‌های کاری یا سیاست‌های سازمانی باعث بروز رفتارهایی در همکاران شود و تعارض منافعی پیش بیاید. تمرکز بر روی کار و برتری‌هایی که دارید شما را از آسیب‌های احتمالی نجات خواهد داد.
زورگویی در محل کار را به سرپرست یا مدیر خود انتقال دهید
اگر زورگویی در محل کار باعث عذاب شما شده است، این موضوع را به سرپرست خود گزارش دهید. هر چند که این گزارش‌ها ممکن است شرایط را بدتر کرده و منجر به توبیخ یا انتقام‌گیری فرد زورگو شود.
همچنین این خطر وجود دارد که فرد زورگو آنقدر برای شرکت ارزشمند باشد که مدیران ترجیح دهند بر علیه او اقدامی نکنند. حتی ممکن است سرپرست شما بهترین دوست فرد زورگو در محیط خارج از محل کار باشد. تمامی این موارد در بسیاری از اوقات وجود دارند، اما شما باید حداقل تلاش خود را برای به‌کارگیری منطقی‌ترین راهکارها برای کاهش زورگویی انجام دهید. فراموش نکنیم که در بسیاری از مواقع بدون گزارش به مدیران، امکان کنترل فرد زورگو وجود ندارد.
هنگامی که سرپرست شما زورگویی می‌کند
اگر سرپرست یا مدیر شما خود فرد زورگو است، کار مشکل می‌شود. حفظ یادداشت‌ها و مستندات حوادث در چنین شرایطی، بسیار اهمیت پیدا می‌کند. در چنین شرایطی باید به سراغ مدیران ارشد رفت. اما به‌خاطر داشته باشید که آن‌ها به سرپرست یا مدیر شما اعتماد بیشتری از حرف‌های شما دارند. آن‌ها سعی می‌کنند تا خیلی سریع مشکل را حل کنند و اگر با اتهامات غیرمستند وارد کارزار شوید، آن‌ها تمامی اتهامات را رد کرده و موضوع به ضرر شما تمام خواهد شد.
اخطار: مدیران ارشد ممکن است دیدگاه نامناسبی نسبت به فرد قربانی داشته باشند. مگر اینکه تمامی آنچه را که مدعی می‌شوید با اسناد یا تایید سایر همکاران‌تان اثبات کنید.
سخن پایانی
زورگویی در محل کار یک اتفاق شایع است. این موضوع علاوه‌بر تاثیر منفی که بر روی عملکرد قربانی دارد، بر روی بهره‌وری سازمان نیز تاثیر منفی داشته و در دراز مدت اعتبار یک برند خطش وارد می‌کند.
بدون دیدگاه